Dziewczyny w amerykańskiej kulturze wizualnej i literaturze

dr Aleksandra Kamińska

W mojej pracy doktorskiej badam postać „dziewczyny” jako kategorii tożsamościowej w kulturze amerykańskiej w latach 2010-2019. Punktem wyjścia jest dla mnie obserwacja, że po 2010 r. w amerykańskiej kulturze wizualnej i literaturze pojawiła się nowa bohaterka: dwudziestoparoletnia Amerykanka, która identyfikuje się jako dziewczyna, a nie kobieta – niepasująca lub jawnie nieaspirująca do obowiązujących w społeczeństwie amerykańskim wizerunków dorosłości, kobiecości, sukcesu. Podczas gdy w latach 90. dziewczyna często uosabiała siłę, ambicję i nowoczesność, a kulturę i media zdominowało hasło „girl power”, dziewczynom z drugiej dekady XXI w. daleko do silnych postaci kobiecych, wręcz przeciwnie – otwarcie dzielą się słabościami i kierują uwagę widzów i czytelników na swoje porażki. W swojej pracy śledzę ewolucję postaci dziewczyny w kulturze amerykańskiej oraz tworzę i analizuję archiwum nowych reprezentacji dziewczyństwa (girlhood) prezentowanych w telewizji, komiksie i zbiorach autobiograficznych esejów. „Dziewczyństwo” rozumiane jest tutaj jako stan bycia dziewczyną; używam tego terminu zamiast „dziewczęcośći”, żeby zaznaczyć odejście od, kojarzonych z nią, uległości i łagodności i zasygnalizować nową formę tożsamości, łączącą się z niepokornością i niezgodą na zastane role społeczne.

Szeroko rozpoznawalnym i dyskutowanym przykładem nowych wizerunków dziewczyństwa jest serial Dziewczyny (HBO, 2012-2017), na podstawie którego badacze i badaczki zaczęli definiować nowy typ bohaterki – a właściwie antybohaterki – obecny w telewizji, łącząc go z m.in. kryzysem ekonomicznym z 2008 r. W mojej pracy pogłębiam analizę serialu Dziewczyny, jak również podobnych, lecz pomijanych w większości badań seriali Broad City (Comedy Central, 2014-2019) oraz Niepewne (HBO, 2016-2021). Udowadniam, że nowy fenomen dziewczyńskich narracji jest obecny również poza medium telewizji – w literaturze: m.in. Nie taka dziewczyna (2014) Leny Dunham, Don’t Worry, It Gets Worse Alidy Nugent (2013), i komiksie: Adulthood is a Myth Sarah Andersen (2016), Drinking at the Movies Julii Wertz (2010). Wychodząc poza analizę seriali telewizyjnych, moja praca doktorska pozwala na interdyscyplinarne i kompleksowe zbadanie nowego typu bohaterki i związanych z nim innowacyjnych narracji.

Współczesne „dziewczyńskie narracje” wyróżniają trzy cechy: nacisk na porażkę oraz obnażenie własnych słabości; potrzeba porozumienia między twórczynią a odbiorczynią oraz podkreślenie więzi między nimi (relatability); niekonwencjonalna czasowość – „utknięcie” w dziewczyństwie. By móc zanalizować te konkretne reprezentacje dziewczyństwa, tworzę jego genealogię od lat 90. – dekady, w której po raz pierwszy dziewczyna zaczęła funkcjonować jako rozpoznawalna kategoria tożsamościowa – do dziś. Liczne badaczki i badacze definiowali dziewczynę przez mobilność i tymczasowość, jednak w tekstach kultury powstałych w latach 2010-2019 mobilność z wyboru zostaje zastąpiona niepewnością, zanika też tymczasowość dziewczyństwa: „dziewczyna” staje się permanentnym stanem i sposobem autoidentyfikacji.

 W artykule Failing Adulthood, Queering Girlhood: Perpetual Adolescence in „Broad City” and „Girls”, opublikowanym w „The Journal of Popular Culture”, porównuję przedstawienie porażki dorosłości w serialach Dziewczyny i Broad City. Twierdzę przy tym, że queerowość serialu Broad City pozwala ukazać porażkę i utknięcie w dziewczyństwie jako w akceptowalny sposób życia. Natomiast w artykule Reclaiming Adolescent Sexuality: Images of Girlhood in Petra Collins’ „Babe” badam wizerunki dziewczyn w albumie Babe (2015) i twierdzę, że poprzez grę z konwencjami dziewczyństwa autorki prac mogą zarówno eksponować sztuczność wizerunku młodej kobiety w kulturze popularnej, jak i odzyskiwać symbole dziewczęcości. Mój doktorat, powstający na styku dziedzin takich jak kulturoznawstwo, literaturoznawstwo, American studies oraz girlhood studies, pozwala na uaktualnienie pojęcia „dziewczyna” w kulturze amerykańskiej.