Projekty Badanie splotu ciała, jedzenia i konsumpcji w ujęciu genderowym pozwala dostrzec nieoczywiste mechanizmy regulacji, kontroli i eksploatacji, które bezpośrednio wpływają na życie społeczne i kulturowe. W badaniach staram się wydobywać miejsca przecięcia pomiędzy ciałem a światem zewnętrznym, skupiając się na konsekwencjach tych interakcji dla ciała, ale też dla środowiska, kultury i społeczeństwa.
Pierwszym wyrazem tego zainteresowania jest projekt zapoczątkowany w ramach rozprawy doktorskie, zaś opublikowana w wydawnictwie Palgrave w 2023 r. monografia pt. Food, Consumption, and Masculinity in American Hardboiled Fiction (Jedzenie i męskość w amerykańskiej powieści kryminalnej) wieńczy pracę nad tak zarysowanym zagadnieniem. Na podstawie analizy bohaterów sześciu amerykańskich powieści kryminalnych typu hardboiled: Sokoła maltańskiego Dashiella Hametta, Wielkiego snu Raymonda Chandlera, No Good from a Corpse Leigh Brackett, W samotnym miejscu Dorothy B. Hughes, Champagne for One Rexa Stouta, oraz Zabójcy we mnie Jima Thompsona, przedstawiam sposoby kształtowania męskości detektywów poprzez opis ich świadomych i nieświadomych wyborów konsumpcyjnych. Podejście bohaterów do jedzenia, seksu i konsumpcjonizmu odzwierciedla regulacyjną siłę społecznie skonstruowanych ról płciowych i mechanizmów stojących za ich utrzymaniem.
W ujęciu genderowym zarówno jedzenie, jak i konsumpcja często bywają omawiane w odniesieniu do kobiecości i kobiet, a męskość uwzględniana jest rzadko. Ta asymetria powiela transparentność tego, co męskie jako neutralnego i naturalnego. Moje badania pokazują, po pierwsze, jak kultura zachodnia dyscyplinuje mężczyzn, ustanawiając akceptowane formy konsumpcji. Wykazuję także, że nawet, a może zwłaszcza, modelowi literaccy twardziele nie radzą sobie z tą dyscypliną i, wbrew założeniom gatunku, podważają tradycyjne patriarchalne normy społeczne. Choć typowy detektyw kojarzyć się może z nieodzowną piersiówką i papierosem z hollywoodzkich adaptacji klasycznych powieści hardboiled, to obraz wyłaniający się z bliskiej lektury postaci, zwłaszcza w relacjach z innymi mężczyznami i kobietami, przedstawicielami mniejszości rasowych, klasowych i seksualnych, a także przedstawicielami władzy i półświatka, ukazuje, jak podatna na zranienie i niestabilna jest męskość nawet w swojej najgroźniejszej i najodporniejszej odmianie. Bohater, stworzony jako odtrutka na zmiany społeczne i ruchy emancypacyjne, okazuje się padać ofiarą własnych ograniczeń. Jego praktyki jedzeniowe i konsumpcyjne wyłaniają się zaś nie jako elementy świata przedstawionego, ale ważne nośniki znaczeń i ideologii. Kontrola, konsumpcja i kanibalizm okazują się kluczowe w męskości odczytywanej poprzez jedzenie.
Kolejny projekt, „Crip Appetites: Teoria crip i krytyczne badania nad jedzeniem w amerykańskim komiksie”, również związany z konsumpcją, męskością i tożsamością, bierze na warsztat amerykańską serię komiksów Chew autorstwa Johna Laymana i Roba Guillory’ego, satyryczną postapokaliptyczną dystopię z detektywem-kanibalem w roli głównej. Pod względem teoretycznym badanie to łączy krytyczny namysł nad jedzeniem i ciałem z teorią crip i narzędziami wypracowanymi w ramach krytycznych badań o niepełnosprawnościach. Efektem badania jest opublikowany w „Przeglądzie Kulturoznawczym” artykuł Crip Appetites: American Gastrodystopias in the Graphic Series „Chew”.
Stworzony przeze mnie aparat badawczy ukazuje splot konsumpcji w rozumieniu gastronomicznym i komercyjnym ze sprawnością i ucieleśnieniem (ang. embodiment), czyli doświadczeniem życia w konkretnym ciele kształtowanym przez materialną i społecznie skonstruowaną rzeczywistość. Jednocześnie problematyzuje sposób, w jaki współczesne dyskursy dotyczące jedzenia są zideologizowane ableistycznie, rasistowsko, seksistowsko, oraz fatfobicznie. Wykorzystanie w nim wprowadzonej przez Kim Q. Hall koncepcji „metafizyki kompostu” umożliwiło mi opisanie obrazów i metafor związanych z konsumpcją, jedzeniem i kanibalizmem oraz wpływu jedzenia i konsumpcji na ciała ludzkie i nieludzkie. Obecny w komiksie wątek kanibalizmu w połączeniu z teorią crip umożliwił mi także refleksję nad granicami i definicjami ludzkiego podmiotu nie tylko na poziomie konstruktu, ale także w odniesieniu do materii i ucieleśnienia. Skupienie na analizie męskich praktyk konsumpcyjnych w relacji do perforowanych przez bohaterów modeli męskości pozwoliło wykazać, w jaki sposób przedefiniowany kanibalizm, uznany za mechanizm produktywny, pozwala przepracować tradycyjne toksyczne modele męskości. Tak odzyskany kanibalizm na poziomie metaforycznym połączony z kompostowaniem stwarza nowe możliwości namysłu nad kapitalizmem, sytuacją ekologiczną i epidemiczną, a także problemami społecznymi, takimi jak rasizm czy seksizm. A wszystko to możliwe jest dzięki satyrycznemu ujęciu problemów świata zawartych w komiksie Chew.
Najnowszy projekt, wypływający niejako z dwóch poprzednich, kontynuuje rozważania na temat kanibalizmu. „Pożyteczny kanibalizm: nowe ujęcia antropofagii w kulturze” dużo szerzej niż poprzednie projekty tropi współczesne zachodnie narracje, wyobrażenia oraz praktyki kulturowe i społeczne związane z kanibalizmem i antropofagią. Jest to też próba redefinicji kulturowej figury kanibala i wykorzystania jej do wypracowania nowej mapy połączeń między konsumpcją, tożsamością i ciałem. Pod względem teoretycznym projekt wykorzystuje narzędzia pochodzące z różnych dyscyplin, w tym badań o ciele, queerowych badań nad śmiercią, studiami o niepełnosprawnościach, badaniami nad śmieciami, krytycznymi badaniami jedzenia, jak również neomaterialistyczne podejścia w filozofii. Projekt uwydatnia rasistowski, heteroseksistowski, ableistyczny i klasistowski charakter mitu dzikiego ludożercy i kwestionuje istniejące, asymetryczne pod względem władzy, opozycje, takie jak ciało – umysł, materia – duch czy ludzki – zwierzęcy. Przeprowadzona analiza różnych ucieleśnionych doświadczeń umożliwia tworzenie wizji przyszłości i rozwoju przepracowujących istniejące narracje dotyczące zysku i konsumpcji. Wizji, które nie opierają się na micie postępu, którego kosztem jest wyzysk, nierówności społeczne i niszczenie planety.
Innym wątkiem w moich badaniach – niezmiennie skupiających się na przecięciu ciała, konsumpcji i płci – są projekty dotyczące funkcjonowania grubych i nienormatywnych ciał w kulturze, również popularnej. Zgodnie z metodologiami opracowanymi w ramach badań o grubości (fat studies) analizuję nakładające się na siebie dyskryminujące i medykalizujące narracje o grubych osobach, w tym otyłym detektywie Nero Wolfe w powieściach Rexa Stouta, czarnych mężczyznach w kulturze amerykańskiej (w artykule Dangerous Bodies: Blackness, Fatness, and the Masculinity Dividend) czy też białych nastolatkach w brytyjskich serialach dla młodzieży (w artykule Fat Girl’s Wet Dream: Girl Sexuality, Fatness, and Mental Disability in „My Mad Fat Diary”, napisanym wspólnie z Anną Kurowicką). W każdym przypadku analizuję, jak otyłość i nadwaga przecinają się z innymi kategoriami tożsamości oraz jak związane z nimi stereotypy i wykluczenia wzajemnie się potęgują.
Grafika w awatarze projektu: Ola Szmida