Projekty Aseksualność to tożsamość seksualna osób, które nie odczuwają pociągu seksualnego. Stała się ona przedmiotem szerszego zainteresowania na początku XXI w., kiedy osoby aseksualne zaczęły odnajdywać się w Internecie, dyskutować o swojej tożsamości i dzielić się swoimi problemami. W ciągu ostatnich pięciu lat w telewizji, komiksach, powieściach oraz innych tekstach kultury pojawiły się także liczne aseksualne postacie. Celem moich badań jest analiza reprezentacji aseksualności w amerykańskiej kulturze popularnej. Robię to z dwóch powodów: aby zbadać, jak konstruowana jest aseksualność, ale także, aby dowiedzieć się, co perspektywa aseksualna może nam powiedzieć o rozumieniu seksualności w kulturach zachodnich i o kształtujących ją normach.
Moja analiza aseksualności w popkulturze obejmuje m.in. serial BoJack Horseman – którego bohater Todd Chavez reprezentuje nie(re)produktywną aseksualność; aspołecznych i aseksualnych geniuszy – takich jak Sherlock Holmes w serialu BBC Sherlock i Sheldon Cooper w serialu CBS Teoria Wielkiego Podrywu; aseksualne, ale romantyczne kobiety w popularnych powieściach dla młodzieży – np. Milion Odsłon Tash Kathryn Ormsbee (2017) czy Sawkill Girls Claire Legrand (2018).
Oprócz tego zajmuję się także wieloma odmianami aseksualności, braku pożądania i braku płci w tekstach science fiction. Wychodzę przy tym z obserwacji Judith Butler, że zachodnie rozumienie płci i seksualności determinuje „heteroseksualna matryca”, zgodnie z którą pożądanie do osób odmiennej płci konstytuuje płeć osoby podążającej i vice versa – a więc dana osoba jest kobietą m.in. dlatego, że pożąda mężczyzn, a pożąda mężczyzn, ponieważ jest kobietą. Zastanawiam się zatem, jakie są konsekwencje światów wyobrażonych, w których w ogóle nie funkcjonuje płeć lub pożądanie – czy można je uznać za aseksualne? Do takich tekstów należą Lewa ręka ciemności Ursuli K. Le Guin (1969), Aye, and Gomorrah Samuela Delany’ego (1967), trylogia Zabójcza sprawiedliwość Ann Leckie (2013-2015) czy Księga Joanny Lidii Yuknavitch (2017). Jak dowodzę w artykule opublikowanym w „Tekstach Drugich”, w ostatnim z tych utworów pożądanie seksualne jest ukazane jako warunek człowieczeństwa oraz źródło oporu wobec totalitarnego systemu. Takie postawienie sprawy, choć dość popularne w niektórych wersjach teorii queer, prowadzi do błędnego utożsamienia aseksualności i innych form braku pożądania z konserwatyzmem społecznym i politycznym.
Te przykłady zostaną uzupełnione analizą reakcji społeczności aseksualnej na teksty ukazujące aseksualność. Badanie aseksualności w kulturze popularnej wymaga zastosowania różnorodnych teorii i intersekcjonalnej perspektywy, dlatego badam aseksualność wraz z takimi kluczowymi kategoriami jak płeć, rasa i niepełnosprawność. W moim projekcie wykorzystane zostaną zatem metody i perspektywy kulturoznawstwa, analizy dyskursu i badań nad recepcją oraz fan studies, a także gender i queer studies oraz studiów o niepełnosprawności.
Badania aseksualności nie tylko rzucają światło na tę, niedostatecznie zbadaną, tożsamość seksualną, ale także dają możliwość stworzenia aseksualnej perspektywy krytycznej, która ujawni działanie normatywnych systemów przymusowej seksualności (czyli oczekiwania, że każda osoba jest i powinna być seksualna) i amatonormatywności (czyli uprzywilejowania romantycznej miłości i związków). To z kolei skutkuje krytyczną refleksją na temat centralnego miejsca zajmowanego przez seksualność i miłość romantyczną w życiu człowieka, podejściem prowadzącym do marginalizacji tych, którzy nie prowadzą życia seksualnego czy romantycznego. W artykule „The only story I will ever be able to tell”: Nonsexual Erotics of Friendship in Donna Tartt’s „The Secret History” and Tana French’s „The Likeness” analizuję przedstawienie przyjaźni jako centralnej relacji w życiu, pokazując przy tym ambiwalencję towarzyszącą budowaniu intymności wokół przyjaciół, a nie romantycznych partnerów. Przyjaźnie ukazane w tych powieściach kryminalnych dają bohaterom wiele satysfakcji, ale jednocześnie prowadzą do napięć i zbrodni.
Choć świadomość aseksualności w Polsce systematycznie rośnie, studia o aseksualności jako perspektywa akademicka są całkiem nowe. Mój projekt przyczynia się do globalnego rozwoju tej dziedziny, ale ma również na celu wprowadzenie aseksualności do polskiego środowiska akademickiego poprzez prezentacje konferencyjne i publikacje. Moje intersekcjonalne podejście sprawia, że projekt ten stanowi znaczący wkład nie tylko do studiów nad aseksualnością, ale także do studiów queer, gender studies i studiów o niepełnosprawności.
Badania są prowadzone w ramach grantu Sonata Narodowego Centrum Nauki, nr 2020/39/D/HS2/00116.
Foto w awatarze projektu: Patrick Fore / Unsplash